برخی از واحدهای سنجش طول در ایران باستان

در این مطلب قصد داریم به بررسی برخی از واحدهای سنجش طول در ایران باستان بپردازیم.

• یک ذرع و یا یک گز: 104 تا 110 سانتی متر که هر 2 ذراع یا ارج با 1 ذرع برابر بوده است.
• یک ارش یا ارج و یا ذراع: 52 الی 55 سانتی متر که هر 2 ذراع با 1 گز برابر بوده است. بیشتر سازه های سنگی هخامنشیان، با این مقیاس اندازه گیری شده است .
• یک چارک: برابر با یک چهارم گز که (حدودا) 26 سانتی متر است. کاربرد چارک در تمامی اوزان و طول ها، به عنوان یک چهارم به کار می رفته است؛ به عنوان مثال یک چارک جریب یا یک چارک من تبریز.
• یک گره: برابر با 5/5 تا 5/6 سانتی متر بوده است.
• یک بهر: برابر با نیم گره، معادل 2/7 الی 2/8 سانتی متر بوده است.
• یک وجب: این مقیاس به صورت عرفی بوده و مقیاسی رسمی نبوده است.
• یک بند: یک بند انگشت.
• یک واحد طول که اخیرا باستان شناسان کشف نموده اند و هنوز نامی برای آن نیافته اند نیز وجود داشته که 3 میلی متر کنونی بوده و می توان گفت که با یک دهم بهر، معادل دو میلی متر و هشت دهم میلی متر برابر بوده است و مهمترین و کاربردی ترین مقیاس اندازه گیری در ایران باستان بوده است .
• یک فرسخ: معادل 6000 ذرع بوده است.

واحدهای اندازه گیری سطح

• یک جریب: این واحد سطح از آرامیان به ساسانیان وارد شد و بعد از حمله و غصب ایران توسط اعراب بادیه نشین، وارد فرهنگ اعراب شد. هر جریب برابر است با زمینی به طول 60 ذراع و عرض 60 ذراع، که 3600 ذراع می شده است. از آنجا که هر ذراع 55 سانتی متر بوده، حدودا 33 متر در 33 متر می شد. با این حساب می توان گفت هر یک جریب برابر است با زمینی به مساحت تقریبی 1000 متر مربع، ولی در برخی اسناد تا 1100 متر نیز لحاظ می شده است.
• یک قصبه: هر یک قصبه، زمینی به مساحت 100 متر مربع را شامل می شده است، یعنی هر جریب برابر بوده است با 10 قصبه .

مهمترین واحدهای طول، گز و ارش بوده، در سطح نیز واحد پرکاربرد، جریب بوده است .

واحدهای دیگری نیز به کار می رفته مانند قفیز، کیل، عشیر و … که به محتوای مباحث دفینه یابان مرتبط نیست. به همین دلیل از ذکر آن خودداری شده است.